Vejetaryen ve Vegan Diyet: Sağlık Riskleri Var mı?

Vejetaryen ve vegan diyet, sağlık için faydalarının yanı sıra çevre ve hayvan hakları ile ilgili endişeler nedeniyle son yıllarda gittikçe popülerlik kazanıyor. İngiltere’de gerçekleştirilen Ulusal Diyet ve Beslenme Anketi (2008-12) ve Ipos MORI anketi (2016) sonuçlarına göre ülkede yaklaşık 1,7 milyon vejetaryen ve vegan yaşadığını tahmin ediyor. Çeşitli araştırmadan elde edilen bulgular, vejetaryenlerin et tüketenler ile karşılaştırıldığında farklı hastalık risklerine sahip olabileceğini gösteriyor, ancak yapılan çalışmaların çoğunda vejetaryen katılımcı sayısının yetersizliği nedeniyle mevcut büyük ölçekli prospektif araştırma verileri oldukça sınırlı.

Gerçekleştirilen çalışmaların hepsi olmasa da bazıları, vejetaryenlerde iskemik kalp hastalığı riskinin vejetaryen olmayanlara göre anlamlı düzeyde daha düşük olduğunu bildirmiştir. Hastalık görülme oranlarına bakıldığında, bu alanda mevcut tek araştırma olan Prospektif Kanser ve Nütrisyon Araştırması (EPIC)-Oxford), vejetaryenlerde iskemik kalp hastalığı riskinin vejetaryen olmayanlara kıyasla daha düşük olduğunu bildirmiştir, ancak bu çalışmanın yayımlandığı tarihte diğer diyet gruplarının maruz kaldıkları riskleri ayrı ayrı inceleyebilmek için araştırmanın süresi yetersiz kalmıştır.

İnme ele alındığında ise, mevcut iki çalışmada (biri EPIC-Oxford verilerini içerir) vejetaryenler ile vejetaryen olmayanlar arasında inmeye bağlı toplam ölüm riskinde anlamlı farklılıklar bulunmamıştı. Bununla birlikte, bu araştırmaların hiçbiri inme görülme oranlarını vejetaryen diyete göre araştırmamış ya da başlıca inme tiplerini ele almamıştır.

Kısa süre önce yayımlanan yeni çalışmada ise birbirinden farklı diyet alışkanlıklarına sahip kişilerde—et tüketenler, balık tüketenler ve vejetaryenler (veganlar da dahil)—hem iskemik kalp hastalığı hem de inme riskleri, EPIC-Oxford araştırmasının 18 yıllık bir süreye yayılmış takip tetkiki ile iskemik ve hemorajik inmenin ayrı ayrı değerlendirmesi ile incelendi.

Analizlere dahil edilen 48.188 katılımcının 28.364’ü ortalama olarak 14 sene sonra yapılan takip tetkikinde 14 sene önce belirtmiş oldukları aynı diyete devam ettiklerini bildirdi. Katılımcıların arasında başlangıçta et yediklerini belirten 14.540 kişinin %96’sı (13.972) takip tetkikinde de aynı diyeti izlediklerini söyledi. Başlangıçta balık tükettiklerini ve vejetaryen olduklarını söyleyen sırasıyla 4555 kişinin %57’si (2608) ve 9269 kişinin %73’ü (6746) yine aynı diyet grubunda olduklarını belirtti.

Araştırmanın kohort özelliklerine bakıldığında genel olarak et yemeyen katılımcılar genç yaştaydı ve et tüketenlere kıyasla daha düşük sosyoekonomik statüye sahipti; bu kişiler daha iyi eğitim almıştı, daha azı tütün ve tütün mamulleri tüketiyordu, daha az alkol tüketiyordu, daha fazla fiziksel aktiviteye katılıyordu ve daha sık besin takviyesi kullandıklarını bildiriyordu.

Araştırma sonuçlarına göre balık tüketenler ve vejetaryenlerde iskemik kalp hastalığı riski et tüketenlere göre daha düşük gerçekleşti. Vejetaryen ve vegan diyet ile beslenen kişilerde, et tüketen kişilere kıyasla daha düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-C) seviyeleri görülmektedir. Düşük LDL-C seviyelerinin iskemik kalp hastalığı riskini azalttığı biliniyor. İnme ile ilgili sonuçlara gelindiğinde ise, iki randomize statin deneyinin birleştirilmiş sonuçlarına göre düşük yoğunluklu lipoprotein kolesteroldeki (LDL-C) her 1mmol/L’lik düşüş için hemorajik inme riskinin %21 arttığı görülmüştür ve elde edilen bu sonuç, kolesterol konsantrasyonları ile hemorajik inme üzerine gerçekleştirilen gözlemsel çalışmaların sonuçları ile tutarlılık göstermiştir.  Japonya’da gerçekleştirilen birçok çalışmada hayvan ürünleri tüketimi çok düşük olan kişilerde hem hemorajik hem de total inme görülme ve buna bağlı ölüm oranlarının daha fazla hayvan ürünü tüketenlere kıyasla arttığının ve iskemik inmeye bağlı ölümlerde daha yüksek risk olasılığının bildirilmiş olması, hayvansal ürünlerin tüketimine ilişkin bazı faktörlerin inmeye karşı koruma sağlayabileceğine işaret ediyor. EPIC-Oxford kohortunda yer alan vejetaryenler ve veganların kan dolaşımında bulunan besin maddeleri (B12 vitamini, D vitamini, esansiyel aminoasitler ve uzun zincirli n-3 poli doymamış yağ asitleri) düzeyleri daha düşük bulunmuştur ve bu beslenmeye bağlı faktörlerin bazıları gözlemlenen bu sonuçlarda etkili oluyor olabilir.

Genel anlamda bu çalışma, balık tüketen ya da vejetaryen olan yetişkin İngilizlerin iskemik kalp hastalığı riskinin et tüketen kişilere kıyasla daha düşük olduğunu, ancak vejetaryenlerin inme riskinin diğer diyetlere göre daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Kaynak: https://www.bmj.com/content/366/bmj.l4897

Localized by Oytun Buyrukcu

English to Turkish Translator & Proofreader, Localization Expert

Author: Admin