Utanç duygusu beyinde yaşamaya devam ediyor.
Kişinin kendi sesinin kaydını dinlemesi insanı utandıran bir deneyim olabilir. Bilim insanları Current Biology dergisinde yayımlanan araştırmalarında bu rahatsız edici gerçekten faydalandılar ve bir karaoke deneyi ile çıtayı yükselttiler. Hedefledikleri şey ise utanç ve mahcubiyet hislerini tetiklemekti—elbette sadece uyku bilimine yardımcı olabilmek adına.
Hollanda Sinir Bilimleri Enstitüsü profesörü ve bu çalışmanın yazarı Dr. Eus van Someren Inverse’e verdiği demeçte, duygusal deneyimlere bağlı olarak meydana gelen stresin insanlarda uyku bozukluğuna neden olduğunu keşfettiklerini açıkladı.
Bu gibi bir rahatsızlık hissi haftalar ve hatta yıllar sürebiliyor ve araştırmacılar bunun tam olarak neden olduğunu bulmak istediler. Şu iki önemli araştırma sorusuna sahiptiler: Bu sorunun altında yatan ve uykuyu ilgilendiren şey ne ve hangi beyin bağlantıları bunda rol oynuyor?
Dr. Someren, “Nihai amacımız bunun giderilmesi yönünde ilerleyebilmek için en iyi çıkış noktalarını bulmaktı. Uyku bozukluğunun toplumumuzda bu kadar sık görüldüğünü düşünecek olursak buna çok ihtiyacımız olduğunu söyleyebiliriz,” dedi.
Bunun üzerine, araştırma ekibi insanlarda utanç duygusu yaratma işine koyuldu. Bu amaç doğrultusunda 29 kişinin karaoke söylemesi sağlandı ve bunlar kayda alındı. Burada farklı olan ise bu kişilerin şarkı söylerken kendi seslerini duymamaları için ses kesici kulaklık takmış olmalarıydı— böylelikle bilim insanları şarkı söyleyenlerin tonlama ayarı yapamamalarını ve detone olmalarını sağladılar. Araştırmanın katılımcılarına hiçbir psikiyatrik bozukluk tanısı konulmamıştı ve yaşadıkları uykusuzluk deneyimi bakımından büyük farklılıklar gösteriyorlardı:
Katılımcılara daha sonra bu kayıtlar dinletildi ve bunları dinlerken bir fMRI makinesi katılımcıların beyinlerini taradı. Katılımcılar aynı zamanda belirli bir kokuyu aldıkları zaman bu kayıtları dinledikleri zamanı hatırlamaları amacıyla bir kokuya maruz bırakıldılar.
Bu kayıtları dinledikleri zaman ne gibi duygular hissettikleri sorulduğunda en sık bildirilen ve en yoğun duygular utanç ve mahcubiyet oldu. İlk fMRI taramaları da bu duyguları doğruladı: Katılımcılar detone söyledikleri şarkıları dinlerken beyinlerinin amigdala bölümü normalden daha fazla faaliyet gösterdi. Beynimizde bulunan bu badem şekilli yapı duyguların işlenmesinde görev yapıyor ve duygusal açıdan rahatsız edici deneyimler sırasında etkinlik gösterdiği biliniyor.
Bundan sonra ise katılımcılar geceyi laboratuvarda ve elektroensefalogram (EEG) monitörlerine bağlı olarak geçirdiler. Katılımcılar uykuya daldıkları zaman bilim insanları o tetikleyici kokuyu ortama yaydılar ve bu kokunun uykularını bölüp bölmeyeceğini görmek istediler.
Takip eden sabah katılımcıların beyinleri tarandığı ve aynı kayıtlar dinletildiği zaman bir trend ortaya çıktı: Hızlı göz hareketi (REM) uykusunda daha az bölünme yaşayan kişilerin amigdalaları, bu kayıtları ilk dinleyişleriyle karşılaştırıldığında daha zayıf bir tepki verdi. Daha önce hissettiklerinden daha az utanç hissettiler. Bununla birlikte, REM uykuları sık sık bölünen katılımcılar ise ilk dinleyişlerine kıyasla daha fazla utandıklarını hissettiler.
Kokulara gelindiğinde, iyi bir REM uykusu çekenler ve kontrol grubu (kokuya maruz bırakılmayan kişiler) ile karşılaştırıldığında kötü bir REM uykusu çekenlerin hissettikleri utanç bu kokuyu tekrar aldıklarında arttı.
Araştırma ekibi utancın devam etmesinin nedeninin, bölünen REM uykusunun amigdalanın duygusal anıları gece boyunca işleme yeteneğini olumsuz etkilemesinden kaynaklanıyor.
Duygusal anıların işlenmesi, sinaps bağlantılarının değişmesini gerektirir — sinaps bağlantılarının bazılarının zayıflatılması ve diğerlerinin güçlendirilmesi gerekir. Noradrenalin adlı vücudumuzda bulunan bir kimyasal bu zayıflatma ve güçlendirme arasındaki dengeyi büyük ölçüde etkiler. REM uykusu ise işte bu noradrenaline ‘ara verdiğimiz’ tek fiziksel hal olduğu için çok önemli bir haldir.
Dr. Someren, “Huzursuz REM uykusuna sahip kişiler bu halden hiçbir zaman faydalanamaz. Bu durumun sinapsların zayıflaması ve güçlenmesi arasındaki denge üzerinde bazı etkileri olması ve gece boyunca gerçekleşen duygu regülasyonunu etkilemesi olasıdır,” dedi.
Diğer bir deyişle, çoğu kişi için iyi bir REM uykusuyla geçen bir gece, önceki gün hissedilen utanç ya da sıkıntının azaltılmasına yardımcı olur. REM uykusunun sık sık bölünmesi halinde ise bu etkin bir şekilde gerçekleşmez ve bu duygular hissedilmeye devam edilir. Eğer bu sıkıntı gece boyunca ortadan kaybolmazsa bir sonraki gece kötü bir uykuya neden olabilir ve böylece kötü uyku ve kötü hissetmenin hüküm sürdüğü bir döngü meydana getirebilir.
İşte bu tür bir varoluş uyku bozukluğu olan kişilerin profiline uygundur ve bu araştırma ile bu kişilere yardımcı olmak amaçlanmıştır.
Dr. Someren, “Uykunun her zaman ‘ne kadar fazlaysa o kadar iyi’ olmadığını ve kötü REM uykusu içeren uyumsuz bir uykunun da mümkün olduğunu insanların anlamalarını umut ediyoruz,” dedi.
Yeni tedavi yöntemleri kullanılarak REM uykusunun düzeltilmesi bu uyumsuz uykunun durdurulmasının bir yolu olabilir. Sağlıklı bir uyku sağlık açısından son derece önemlidir — ve bazı huzursuz edici anıların aklınızdan çıkmaları için uykunun yardımına ihtiyaçları olabilir.
Kaynak: https://www.inverse.com/
Translated by Oytun Buyrukcu
English to Turkish Translator & Proofreader, Localization Expert
