Son Kullanma Tarihi Geçmiş İlaç İçmek Her Durumda Sakıncalı mıdır?
İlaç dolabınıza baktığınız zaman içinde son kullanma tarihi geçmiş ilaç bulma olasılığınız oldukça yüksek. Yıllar önce satın aldığınız ağrı kesiciler, öksürük şurupları ya da uyku hapları bir köşede unutulup gitmiş olabilir. Ama etkilerini hala kaybetmemiş olabileceğini düşündüğümüz için son kullanma tarihi geçmiş ilaçları atmaya da kıyamayız.
2012 tarihli bir vaka çalışmasında, California Üniversitesi San Francisco Eczacılık Fakültesi araştırmacıları, on yıllardan beri “ideal” saklama koşullarında unutulmuş ve yaygın kullanılan ilaçların tutulduğu terk edilmiş bir ilaç deposu keşfettiler. Bu ilaçların son kullanma tarihleri 28 ila 40 yıl kadar geçmişti. Üzerlerinde yazan ilaç son kullanma tarihi onlarca yıl öncesine ait olsa da araştırmacıların teste tabi tuttukları bu 14 ilaç etken maddesinin 12’sinin hala etkinliklerinin %90’ını koruduğu bulundu.
Son kullanma tarihi geçmiş ilaçları gerçekten çöpe atmanız gerekip gerekmediğini bilmek istiyorsanız, California Zehirlenme Kontrol Sistemi ve UC Irvine bu sorunuzu yanıtlıyor. Bu kuruluşlarda görev alan araştırmacılar, eczane deposunda açılmamış olarak duran ve son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar arasında sekizinin etkinliğini test ederek bu soruyu yanıtlamaya karar verdiler.
Bu ilaçların son kullanma tarihleri sadece birkaç sene geçmekle de kalmamıştı; son kullanma tarihleri geçeli 30-40 sene olmuştu.
Bu sekiz ilaçta toplam 15 ilaç aktif maddesi bulunuyordu. Araştırmacılar tarihi geçmiş ilaçlardan biri (homatropine) için uygulayanabilecek standart bir test bulamadılar ve analizlerini geriye kalan 14 ilaç aktif maddesi üzerinde gerçekleştirdiler.
Bulunan tarihi geçmiş ilaç kapsül ve tabletleri çözdürüldü ve bu ilaçlar kütle spektrometresi kullanılarak kimyasal analize tabi tutuldu. Böylelikle, tarihi geçmiş ilaçların içinde yıllar sonra geriye kalan aktif madde miktarları belirlendi.
Mevcut 14 ilaç aktif maddesi arasından 12’si hala “kabul edilebilir etkinlik düzeyine” sahip olmak için yeterli yüksek konsantrasyonlara—yani ilaç prospektüsünde belirtilen miktarın %90’ına — sahipti. Etkinliği kabul edilebilir düzeydeki bu ilaç aktif maddeleri arasında şunlar yer aldı:
–Asetaminofen (Parasetamol olarak da bilinen ağrı kesici)
–Kodein (ağrı kesici ve öksürük tedavisinde kullanılan bir opioid)
–Hidrokodon (orta ve ağır düzeylerdeki ağrı tedavisinde kullanılan bir opioid)
–Fenasetin (günümüzde artık kullanılmayan bir analjezik)
–Kafein (bir uyarıcı)
–Klorfeniramin (soğuk algınlığı ve alerji tedavisinde kullanılan bir antihistamin)
–Pentobarbital (kısa etkili bir barbitürat)
–Butalbital (orta süreli etki gösteren bir barbitürat)
–Sekobarbital (uykusuzluk tedavisinde kullanılan bir barbitürat)
–Fenobarbital (hastalık nöbetlerini kontrol altına alan ve anksiyeteyi azaltan bir barbitürat)
–Meprobamat (anksiyete tedavisinde kullanılan bir sakinleştirici)
–Metakualon (Quaaludes markası ile bilinen bir sedatif ve kas gevşetici)
Etkinlikleri kabul edilebilir seviyeye ulaşmayan ilaç aktif maddeleri
Etkinlikleri kabul edilebilir seviyeye ulaşmayan ilaç aktif maddeleri arasında ise sadece aspirin ve uyarıcı amfetamin yer aldı. Aspirin son kullanma tarihi, ilacın etkisini gösterebilmesi için dikkate alınması gereken bir tarih olarak karşımıza çıkıyor.
İlaç son kullanma tarihi genellikle üretim tarihinden beş sene sonrası olarak belirlenmektedir. Ama ABD Gıda ve İlaç Dairesinin (FDA) farmasötik madde üreticilerinin ilaç aktif maddelerinin etkinliklerini ne kadar sürdürecekleri üzerine testler yapılmasını zorunlu tutmaması nedeniyle, ilaç son kullanma tarihleri sıklıkla tahmini olarak seçilmektedir.
Araştırmacılar, Raf Ömrü Uzatma Programı sayesinde, ülke stoklarında bulunan ve etkinlik testlerinden geçen ilaçların belirtilen ilaç üzerinde yazılı SKT sonrasında 278 aya kadar kullanılmasının mümkün olduğunu belirtti. Bununla birlikte, yapılan araştırmada test edilen bazı ilaç aktif maddelerinin 480 aya kadar (belki de daha uzun) etkinliğini sürdürdüğü ortaya koyuldu.
Araştırma ekibinin vardığı sonucu mu merak ediyorsunuz? Araştırmacılar, “Elde ettiğimiz sonuçlar, birçok ilaç için çok daha uzun sürelere yayılan son kullanma tarihleri ile etkinliğin devam ettiğini gösterdi. Yapmış olduğumuz çalışmanın en önemli sonucu, uzayan ilaç son kullanma tarihleri ile sağlanacak potansiyel ekonomik tasarruftur. Günümüzde sadece Amerika’da reçeteli ilaçlara yılda 300 milyar dolar harcandığı düşünülecek olursa, ilaç son kullanma tarihlerindeki uzama, sağlık maliyetlerinde çok büyük tasarruf sağlayacaktır,” dedi.
Elbette görüntüsü bozulmuş ilaçları çöpe atmalısınız—rengi değişmiş, küf tutmuş ya da kendiliğinden ufalanan tüm ilaçları atın. Aynı zamanda, likit ilaçlarda, enjekte edilen ya da göze damlatılan tüm ilaç son kullanma tarihlerine sıkı sıkıya bağlı kalın; bunlarda hem etkinlik hem de sterilizasyon sorunları söz konusu olabilmektedir. Ve bazı ilaçlar, etkinliklerindeki en küçük düşüşle dahi istenen etkiyi sağlamakta tamamen başarısız olabilirler. Bu ilaçlara epinefrin; teofilin; oral yolla alınan doğum kontrol hapları; epilepsi, kalp hastalıkları ve tiroid hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar dahildir. Bu ilaçlar kutu üzerinde belirtilen SKT geçtikten sonra kullanılmamalıdır!
Son Kullanma Tarihi Geçmiş Antibiyotik İçmek Sakıncalı mıdır?
Med School Tutors geliştirme ve eğitim müdürü Dr. Christopher Carrubba konuyla ilgili olarak, “Bir enfeksiyon için yetersiz tedavi uygulanması, bakterilerin antibiyotik direnci kazanmasına neden olur. Bakteriler antibiyotik direnci geliştirir ve etkinliği zayıf bir ilaç ile karşılaştıkları zaman bunu yapmaları daha kolaydır. Bakteriler, son kullanma tarihi geçmiş antibiyotik içmek gibi bir durumda, yani içtiğiniz yarı etkin antibiyotiği kullanarak kendini eğitir ve güçlenir,” dedi. Bu nedenle Dr. Carrubba, idrar yolu enfeksiyonu gibi sık rastlanan enfeksiyonlar için kullandığınız antibiyotikleri daha sonrası için saklamamamız gerektiğini ve genel anlamda son kullanma tarihi geçmiş antibiyotik kullanmamamız gerektiğini söylüyor.
Çoğu son kullanma tarihi geçmiş hap içildiği zaman herhangi bir sağlık riski meydana getirmez. Dr. Carrubba, “Son kullanma tarihi geçmiş hap içince vücudunuz buna tuhaf bir tepki göstermez. Yalnızca, son kullanma tarihi geçmiş hap içmek o ilacı içerek oluşması istenen maksimum etkiyi göstermeyecektir,” diyor.
Kaynak: https://medicalxpress.com/
Localized by Oytun Buyrukçu
Native Turkish Translator | English to Turkish Localization Expert
